6 Kasım 2017 Pazartesi

Xebateka Etîmolojîk li ser Dîwana Feqî

Ew mesela bi dûr û dirêjî li vir hatibû îzah kirin.

— (Feqiyê Teyran ~1620, Feqiyê Teyran)

adar:
Ne goyînê di xwoşxwîn man
Ne Nîsan man ne Adar e
Dilo borîn ji Nîsanê

afet:
Ji taqetê bîmar bûyî
Ji kuhneyê pur afetê
Ji kuhneyê lêv şorbûyî

afirandin:
Saqî ji xemra ezelî
Nûn qelem jê afirand
Darêhte lewha ewelî

alemî:
Dîdar û dîna scrtcmî
Avê bi Rebbê alemî
Tu hadis î yan qidem î

Aqûb:
Ne Harût û ne Marût man
Ne ewladê di Yeqûb man
Ewê pîrê Yûsif xare

asman:
Ruyê hîmê ku eybdar e
87. Dibarît ar ji asmana
Zemanê çerx û dewrana (X.)

axleb:
Mulaziman meykêş im
Gişt exleban demimah
Daim ez wê li pêş im

azadî:
Ev car qisset bêlome bû
Azad-î bûn ji lometê
Xîretkeşan reng xeyyirand

ba:
Sed hizar çav min divîna
Bayekî perde hilîna
Xet û xal min têr bidîna
==

babet:
Halê ne mewca xafilan
Babetê ehlî û dilan
Mîr di bitin dere tê

bade:
Bê mey û meyxan im ez
Xaneya bade û mey tê
Muxnî û hem çeng û ney tê
==

balguh:
Guhê xelkê kerr û bê bih
Meçe pal de li ser balgih
Xewa bê cih qewî ar e

bamişt:
Tinê min heyf li wan tiştan 7i
Li beybûnan li bamiştan
Xwezî ev reng ne êvîştan

bapîr:
Dilo rabe ji vê xabê
Wekî bapîr û wek babê
Em jî dê çîne turabê

barandin:
Medena “Dal û Rê”yan W
Dibarînin nebatê
Zahir dikin meniyan

baxvan:
Heq wahid e witr e fer e
Bê newm e baxvanê rezî

bazî:
Dil sera mehbûb dixwazî
Min îbadet işq û bazî
Bê mey û meyxan im ez

bê:
Her çî bikit ew qadir e
Ew xaliqê bab û da
Xelqno! Ji kê ra ev qese
==

bêaga:
Pê agehe j terbiyyetê
Şeyx aşiq e bêageh e
Qet hay ji halê me neh e

bêcan:
Bê hîsab werbûn di findan
Sotiyê bêcan im ez

bêcih:
Selb teng e tijî mar e
42. a- Xewa bêcih qewî kûs e (Z.)
b- Xewa bêcih qewî tûs e (H.)

bed:
Pabendê vê nefsa leîn
Muksî yê jar û bedtir im
Ferhemnî xeyre rabimîn

bedemel:
Xelqê ku bedeslê şekil
Kezzab û xwar û bedemel
Dûrîn ji tuxmê bêesil

bedhal:
Anîme ser vê haletê
Şêx go te ez bedhal kirim
Bê hevrî û heval kirim

bêesil:
Kezzab û xwar û bedemel
Dûrîn ji tuxmê bêesil
Tovê xerab bi kêr netê

bêhejmar:
Wî her zewade kar dikir
Zikrê di bêhejmar dikir
Wî xwo jdinê bêpar dikir

bêhesab:
Wêran ez im malim xirab
Sotim biraştim bêhesab
Lê pirsî bo kirme kebab

bêkêf:
Wêran ez im malim xirab
Bêkêf kirim zilfe di reş
Biskê siyah, zilfêd qemer

bêkêr:
J6 xêran ra di xweşmêr bin
Ne mislê min di bêkêr bin
Dibe kesp û dibê kar e

bêkesib:
Xebatkar bin ku ev car e
116. Eya bêkesb û bê xêr e (A.)
117. a- Eger eqlê te tehsîr e (X.)

belaş:
Navê mê dê bimîne
Umre me çû belaş e
Çu feyde me nedîne

belde:
Xeberê pîrê ezîman
Beldeyê ehlê helîman
Kes nizanit qîmetê

benik:
Keyfa surrî bê şubhe ye
Ew ne wekî benka me ye
Sofi dibên seddeq we ye

bêpar:
Zikrê di bêhejmar dikir
Wî xwo jdinê bêpar dikir
Dûr bû ji herçî şubhetê

bêqisûr:
Pertew ji husnê heq lê
Da eksê bêqisûr bit
74. Baxê ji nû wereq lê-ş. (H. T. M.)

ber:
Hêdî bi lefzê hal bibêj
Ber “Mîm û Hê û Dal” bibêj
Şerh û beyana kaxetê
=== Wergerr ===

bere:
97. Ew horiya dêqemer e
Şêx dîbû cîhan çû bere
=== Wergerr ===

bêrehm:
Bi ewladan ebed nake
Ewa bêrehm û dijwar e
Wa bêrehm û bêhin teng e

bereket:
208. Xelqo cihê nav cehîm
Bi bereketa yarê helîm
Dibite cinita neîm

berî:
Rûh û rewan pir beşer î
Aşiq û meşûqê berî
Ew li surrê bûn müşteri
==

betilîn:
222. Kê dî xezal şêran gerîn
Betilan ji reng wan dergerîn
Şêxan di nav dêran gerîn
navdêr

betlan:
Kê dî xezal şêran bigrin
Betlan ji nav mêran bigrin
Şeyxan di nav dêran bigrin

bêwesf:
Li dêmê wc ieylayê
Bêwesf û bêmîsal in
Di remza şekerxayê >

bêxew:
Şevan û rojan xew netê
Şevan û rojan bêxew î
Ji muhbeta kê ditewî?

bêxîlaf:
Sewm û selat û îtikaf
Bexşîş kirin min bêxilaf
Di mizgîna beşaretê

bexşîş:
Sewm û selat û îtikaf
Bexşîş kirin min bêxilaf
Di mizgîna beşaretê

bez:
Tu jemrê kê ve lez ketê
Tu jemrê kê her têy bi bez
Sewdaserî şubhetê ez
=

bî:
b- işqa mecaz tu terke
Ev sormecafî pey
Tu yarê wiha der ke
=

bikêr:
122. Nebe aldaşê dunyayê (Z.)
123. Gelo ya p

bilbil:
Xuxulîn dqesr û qisûran
Bilbilê xweşxwan im ez
Bilbilim daim dixwînim

bimîne:
Em dê biçin joldaş e
Navê mê dê bimîne
Umre me çû belaş e

binyat:
Ber çi nemeşrûh ev sexin
Rojek ji bunyada mezin
Bîna qedeh jê dhate min

biraştin:
Wêran ez im malim xirab
Sotim biraştim bêhesab
Lê pirsî bo kirme kebab

birijîn:
Sosina ereq ji tilave
D fîrqetê dibirijim
Li bal Xwuda dilave

birîn:
Avek mehîn im kemter im
Min cerg û dil bûne birîn
Sewda û dîn û ebter im

bixur:
Dibite cinita neîm
ii bêhna bixura cinetê
209. Naçime heşrê bê rûmehê

bizanî:
Da heq bi urfê nas bikî
Er dê bizanî ev bes e
Fencimde ye ne jfencekî

bo:
Bi mehdera wî barî ye
Bo çak û parsa bcarekê
Lcennet bikin serdarî ye

bulgar:
Bixûr nayê ji Bulxare
Ji Bulxarê di reng dayê
Ji mexmûrê di pêçayê

buxçik:
64. a- Hizar baxçe li ber dêm bûn (X.)
b- Hizar buxçe li ber dêm bûn (H.)
65. a- Weşandin belgêt minxare (X.)

canfeda:
Ma di benda firqeta te
Canfedayê xidmeta te
Da bibînim rehmeta te

caran:
Tîrên di wan hîsaran
Sed caran sed hezar in
Xedengên di nûbaran

carîn:
Neman enhar di vî warî
Dibên kêm bûn şetê carî
Çu nînin bo te xemxwarî

cebar:
Ji rengê pîriyê riştin
Şukurdarîn ji Cebbar e
97. Spînûr e û hîdayat e (X.)

cehalet:
Meqbûlê min nabin evîn
Ta binî ser cehaletê
Sosinzebana pursehîh

cehişîn:
Jhusn û cemala heyetê
Sofi ji husnê cehişîn
Cerg û hinav lê herişîn

cehnem:
Narê fîraqa sertemê
Wasil be pêtê cehnemê
Agir diçîne edemê

celad:
Mehbûb di tîr awir in
Tîrên wan du celadan
Batin li dil difirin

cemaet:
Hemyan bihîst vêk ra girin
Nalîn kete cemaetê
Kalîn kirin xekê li nik

cenet:
Dibite cinita neîm
ii bêhna bixura cinetê
209. Naçime heşrê bê rûmehê

cerahet:
Mecrûh dibin ji ehlê hal
Ku jê bikin cerahetê

cêş:
Herdu wucûd anîne pêş
Hindî hebûn esker û cêş
Heçî ku dî lê bû dilêş

cih:
Eya meymestê meyxwar e
Xewa qelbê emel bê cih
Guhê xelkê kerr û bê bih
==

cîhan:
97. Ew horiya dêqemer e
Şêx dîbû cîhan çû bere

cîm:
Nuqteyan lê peyda kin
Bavêne cem du cîman
işqê jê huweyda kin

cimcime:
Ne Zulqemeyn û Mîrat man
Ne Cumcum ma ne Exyar e

civîn:
Derwêş qewî ketne xemê
Pansed murîd civyan hemê
Fikrîn li Şêx vê tebetê
====

ciwanik:
Teyran
Nazik û mehbûb ciwanik
Qamet û bejna ziravik

cor:
12. Feryad ji destê kederê (Zinar)
13. Cûrek ji ava kewserê (Zinar)

çarde:
Qaîm li ser zatê xwe yîn
Çarde tebeq karê we yîn
Rabû ji maza xefletê

çare:
Bikêr qûtê xwo zanayê
Niha ew qût dibit çare
Tu qûtê xwe niha çar ke

çav:
Bi muhbet û eşq û xiroş
22. Cezbe hub e hub çavî ye
23. Mewcek ji behra hikmetê

çûn:
Taziyê uryan im ez
Perde çû ez mame tazî
Dil sera mehbûb dixwazî

da:
Darête qelbê xaîfan
Jê şemeyek da Miksî ye
Lew bûm nedîmê taifen

daketin:
Nexweşê hal tê nemînê
Bi duan daket vejînê
Lê ricû ket sihhetê

darêtin:
Ew nûreka esmanı ye
Darête qelbê xaîfan
Jê şemeyek da Miksî ye

darûber:
Sewda ji mejyê wî fin
Goyinê nêv dar û ber e
Bêsûc e qet nakit girî

dawet:
Têne nêv zikr û semayê
Dweqt û hîna dawetê

daxistin:
b-Wesfên ti mehbûban (B.)
179. U daxêt gul heyat in (Hej. A. B.)
180. Ji nexmeya medhan xuban (S. A.)
1. girtin:

dehl:
Tu xwe yekcar ji xwe mehl î
Mebe xergûş di nêv dehlî
Seyadê te kivandar e

dem:
Heta gehame vê demê
Ma yek nebû dvê alemê
==== Wergerr ====

derd:
Çêheya wan şêremerdan
Xweş dikin janan û derdan
Herkesê ew pufketê

derizandin:
155. Tîra di dil mêl naretê
156. Wê dilbere dil derizand
Murşid di xwûnê gevizan

derxistin:
Nakin qebûl vê dewetê
109. belkî derxin ji ber derûretê
110. Komek li me lazim bûye

destnivîs:
li dû yêk nayên, wehe ye ku kêm in.
56. Ev çarîne bi tenê di destnivîsa F. de hebû

dî:
8. a- Ew adeta çerxa ewan
Carek me mehbûb rewan
Wî dost di nav axê nihan

dilmezin:
227. Heta nema ew bi tenê
Negiha derê dilmezinê

dilsoj:
Dema lêxe xwe ew deng e
Ne dilsoj e, ne xemxwar e

dîndar:
b- Tu ya pîs î ya fear î (X.)
156. Te ne şikl e û ne dîndar e (X.)

dînî:
Lê ricû ket sihhetê
Dîniyek tirsek hewayek
illetek rîşek webayek

dinyayî:
b- Hemû xamûş di razayî
Di mezûl în ji dinyayî
Çira dengek jara nayt

dirist:
Çûn canfidayî vêkevin ftg
Rast û dirist û sadiq e
Çi reng bi şûna rê kevin 7!

divê:
Qelban xerez meşûqek e
Hemyan divê wehdanetê
Hemyan murad eslê xwe ye
=== Wergerr ===

dîyar:
52. Qeydê di hûr îsbat bike (A.)
Qeydê di hûr dîyar bike,
53. Wezzûh ku fehma min netê (A.)

diyare:
Sal hezar û çil û yek çûn
Ev xezel anî diyare
====

dûjeh:
Naçim ji nfk wê rûmehê
Er cennctê er dojehê
Her çî cihê yar dê her tê

dûrî:
Te lmin heram kir bihar e
Çiçek û bêhn jdûrî te tê
Qet nema bêhn kem çi werda

edebiyat:
17. a- Ev çarmlke di pirtûka Zinar de nîn in.
b> Ev çarmalkiye di pirtûka Qanatê Kurdo, Tarha Edebiyata Kurdf rp.
77. de bi tenê batiye. U ser vê guherînê Qanatê Kurdo dibêje: "Eva helbesta Peqê

Efletûn:
Ne Eflaton û Loqman man
Ne Dawid û Süleyman man

elîf:
Nazik û ciwan letîfan
Zyareta qamet elîfan
Nefs diket jê nefretê

eman:
Eman adet be eman e
Wan melek mehbûb revan e
=== Wergerr ===

enirrîn:
Ava mezin lhev şêwirî
Pêla pêş jFeqe inirî
Dav dav li Feqe...........

ermenî:
Hetta qiyam jê demetê
Tebetkubara Ermenî
Dêm xawer û xurşîd enî

esman:
120. Di wê saetê suwar kirin
121. Şêx me esman niyet e
Ya Reb em û ev qiset e

êvar:
Dilo rabe diJo rabe
Veke çavan ku êvar
Nezan û be» di xew da be

evd:
Ma yek nebû dvê alemê
Ebdek ji pişta ademê «ı
Bifkir di ehwalê şetê «

evdal:
Pêçam di Şamê werkirim
Ebdal di sûka xurbetê
Ji çeşmê reş dîn bûn gelek

evîndar:
Tembûr tiraş û kun kitî
işq û evîndarê te dil
Hubba di nîvê çêkirî
navdêr

evînî:
Bi ismê bilbil im ez
Evînî qaf û lam in
Muqîm ku dilkul im ez

ewilîn:
Nûn qelem jê afirand
Darêhte lewha ewelî
Rizq û nesîb pê qediran

ewlad:
Ne Harût û ne Marût man
Ne ewladê di Yeqûb man
Ewê pîrê Yûsif xare

êxtiyar:
Çi biçim bi ava kewserê
ixtiyar kim seqerê
Nar xweştir e ji firqetê

eybdar:
Qumaş kevn e bi kêr nayê
Ruyê hîmê ku eybdar e
87. Dibarît ar ji asmana

eyd:
Dûr bû ji ber menahiyan
Nedhate îd û şahiyan
Ji şevselat û xêriyan

eylûl:
Hewayê wan mehan kanê
Bûye Eylûl li rozanê
Ne kanî man ne cobar e

ezyet:
Ehlê Xwedê aciz meke
Bes e bide min ezyetê
fêqiyê

fam:
Quwwet nehin sêvê gezî
fem û dev ji kar ketî
Bê fem û dev ji kar bûyî

fekirî:
Mexlûq hemî nexşê te ne
Vêk ra li hemyan fekirî
Hemd û sena laiq we ne

feqet:
Cezba wuhe qet kêr netê
Cezba feqet peyda bitin
Hindi di Şêx doma bitin

feqî:
Perda turabê tarî ye
Feqî dê rakit rahekê
Bi mehdera wî barî ye

fericîn:
Teftêş kirin ji nutfetê
Çi tişt piçe nafericin
însan ji tînêd xaricin

ferz:
Nakim siyaset wî li we
Ferz û kifayet wî li we
Heşr û beyana kaxetê

fesîh:
Sosinzebana pursehîh
Gotî bi ezmanê fesîh
Ger tête ser dînê Mesîh

fikirîn:
Li zakîran keç seyyirî
Murşîd li dêmê fikirî
Ya Reb hene ev reng perî

firfir:
Li min bike tu şefqetê
Ava mezin firfir meke
Zikrê bike fexrê meke

firotin:
Pêncî hecc û pêncî sewab
Mefroş bi vê beya xerab
Poşman dibî jmemelet

firset:
Firset ûtalîûbext e
HudhudêBelqî ûtext e

gazî:
Hem meylî evrazî dikîn
Hem “keynûn” hem gazî dikîn
Carek bibinin ruyetê
==

gerdenzer:
Dîwanekî qelender î
Ne lawekî gerdenzer î
Ne cindiyê gencbabetê
=== Çavkanî ===
{{çavkanî}}

germ:
Her dema xutbe dihate
Germ dibûn zikr û civate
Keşf dibûn jê mucizate

germahî:
25. Tê ji boro misteîdan
Ji germiya şiîr û qesîdan
Bîne ser behrê mirîdan

gerr:
Bê dest û pê bê çeng û perr
Ew pêl û mewc û fetl û gerr
Peyda dibin jte “kerr” û “ferr”

gerrandin:
Bayê payîzek lê ve tê
Bayê gerand aşê kubar
Enbersiyah çûne diyar

gestin:
Marê milê wê gestime
Zülfe di nazik bestime l8

gevizandin:
Wê dilberê dil lerizand
Murşîd di xwûnê gevizand
Pêsîr ji xwînê qirmizand

gihayî:
Dest li ser falê nihayî
Wan digot jçavan gihayî
Kuştiyê eynan im ez

girê:
Ji doma çerx û dewranê
Girê avête reyhanê
Bixur nayê ji Bulxare (Zinar)

gişt:
Mulaziman meykêş im
Gişt exleban demimah
Daim ez wê li pêş im

guhartin:
Xelqno birin ji taqetê
20. Ev malke û malka li dû tê di R. de cih guherîne.
21. Taet dikir vêk ra bi coş

guhdarî:
Anîne ser hîdayetê
Her çî li Şêx guhdarî
Axret bi wî ra yarî bû

gurcî:
îkram kirî kalê ketê
îkram kir Duhta Gurciyan
Şeyx nexweş rabû piyan
=== Wergerr ===

gurrîn:
Li ser sihlê xewa kê tê
Ecel gurrye yeqîn pê tê
Te ne fîkr e ne efkar e

haj:
Li dor wechê mehbûban
Li haJekî namînin
Li surra wan metlûban

halî:
Şukurdar în ji vî halî
Hewayê lewleba salî

heb:
Kes buha naket li sûkan
Yek hebek çih pê netê
Ma bi dev tête xeberdan

heban:
Muhîtê isman im ez
Xwezî min sed ser hebana
Sed hizar dev pêve bana

hêcet:
140. Çerxan didim li dêra neçê
Zahir bikin bi wê hêcetê
141. Hemyan ii dur ve ev fikir

hêdî:
Bê dev û qîl û qal bibej
Hêdî bi lefzê hal bibêj
Ber “Mîm û Hê û Dal” bibêj

hefsar:
153. a- Telaq dabû li ber qazî
Ser deynabû ser hevsar e (A.)
b- Telaq dabû İİ ber qazî

hejar:
Ey dilbera qametmîsal
Way nazika dil î hejar
Te jxandinê kirim betai

hejmar:
Kovanên mihirdaran
Bêhedd û bê hejmar in
Tîrên di wan hîsaran

hêl:
Ji kuhneyê nayê bi kêr
Lew hevriya hêla li hêr
Tu brkêrî bazara netê
==

hemî:
Zêde letîf û qadir î
Mexlûq hemî nexşê te ne
Vêk ra li hemyan fekirî
==

hemû:
Sed hizar dev pêve bana
Ew hemû imedhê te bana
Hêj bi wan noqsan im ez

her:
Baxê ku baxvan bête her
Erdek heye ew tê oebî

hesab:
Rohniya mehbûb û rindan
hîsab werbûn di findan
Sotiyê bêcan im ez

hevdil:
Ne ruhan man ne sorgul man
Ne hevrî man ne hevdil man
Tinê min heyf ji wan xware

hevrî:
Ne ruhan man ne sorgul man
Ne hevrî man ne hevdil man
Tinê min heyf ji wan xware

hewcehî:
Pêxemberan aqil hebû
Qet hewceyî pırsan nebû
Wan dest gihabû sohbetê
=== Wergerr ===

hewîn:
Ji muhbeta kê ditewî?
Şevtariyan qet nahewî
Tu jemrê kê ve lez ketê

hewl:
Ew jbai te ne, ne jbal min e
Min hewl nehin quwet nebin
Rûh ji te ye dîn ji te ye

heyret:
Ketme behra muşkîlatan
Çûme halê heyretê
Tu îlahê dîndurustan

hezret:
Min rehbera baxo dixwest
Vêk ra bicîne hezretê

hîlak:
Heq e ku li Melê kin
Hilak in jderba tîrê
Derman divê ku lê kin

hîlal:
Ne perde, bê sitarek
Li ber wechê hîlalê
Ehsenellah tebarek

hilbûn:
Şeyxek hebû çaxê ewwil
Nûra Xwedê hilbû ji dil
Sed kumreh û zalim, mudil

hîm:
Qumaş kevn e bi kêr nayê
Ruyê hîmê ku eybdar e
87. Dibarît ar ji asmana

hing:
Li qelbê me derwêşan
Aşiq ji dest bi heng in
Ji dax û zecr û êşan
==

hisn:
Îro ji Dest Husna Hebîb
îro ji dest husna hebîb

hizirîn:
55. a- Yan tu jî dizanî heyetê (F.)
b- Bi hizra min di navbeyna çarînên 24.
û 26e de çend çartn kêm in. Lewra ev çarfhe

hoste:
Cema kin têk alemê
Hemiyan bi ustad kin
Herfek jlewhê qidemê i

Incîl:
Dixum sondê bi bab Adem
Bi Încîlê kelam dadem
Êdî meylê bi te nadem
Peymana Nû û Peymana Kevn li gel hev:

îbadet:
Dil sera mehbûb dixwazî
Min îbadet işq û bazî
Bê mey û meyxan im ez

îbret:
Hatin ku em jê dest hilîn
Hêj nagirin em îbretê
Paşî wan xal û nîşanan

ibtida:
Xelqno! Ne dûr e, hazir e
Ew wahid e û bê îbtîda
Her çî bikit ew qadir e

îlahî:
Îlahî Lew Dikim Zari
Îlahî lew dikim zari

île:
Mehbûb yek e nabe dudê
îlla ka şahê hikmetê
9. Ji vê çarînê heta çarîna 21, anku; 7,8,9,10 ^
bivê-nevê, çawan be jî, her:

îmam:
Tu îlahê dîndurustan
Tu îmamê pûtperestan
Dilberê hişyar û mestan

imr:
Daîma dil nalenal bû
Umrekî bêhed li bal bû
Rihsipî bû şubhê kal bû

îqrar:
Êdî meylê bi te nadem
Te ne eql e û ne iqrar e
Ruhê îsa Xwedê kes kir

îsawî:
Hem nû kirim hem bed kirim
îsewî û murted kirim
Jterîqetê ez red kirim

isim:
Muhîtê isman im ez
Xwezî min sed ser hebana

isûl:
Bê reng û bê usûl bûyî
Ji kuhneyan milxwar bûyî

îşaret:
Gezmên “Eyn û Sad”an
îşaret remz û surr in
Kişandin goşe badan

îzbat:
51. Vê kaxetê beyan bike (A.)
52. Qeydê di hûr îsbat bike (A.)
Qeydê di hûr dîyar bike,

ji ber:
Mekrûh û tehrîm e nezer
Ew sofiyê “Yasın” jiber
Wan sê şevan xwendin li ser

kaf:
Herfên di nûrîn cism e
Kaf Ha” ye di ayatê

kal:
Umrekî bêhed li bal bû
Rihsipî bû şubhê kal
Kuşt fena bû jkesretê
====

kaxez:
Ber “Mîm û Hê û Dal” bibêj
Şerh û beyana kaxetê

kê:
Ew xaliqê bê bab û da
Xelqno! Ji ra ev qese
Da heq bi urfê nas bikî
== {{ziman

kela:
Merkeza hewl û liwayê
Bime pêş dêra kela
Ji rehtiya qet xew netê

kengî:
Xiyal û xem di dar e
Divê kengî bibînî

kêr:
Ji mexmûrê di pêçayê
Qumaş kevn e bi kêr nayê
Ruyê hîmê ku eybdar e
====

kesp:
Ne mislê min di bêkêr bin
Dibe kesp û dibê kar e

kevî:
b- Yar heqîqet xaliq e (Hej.)
69. a- Cin canfida da vî kevî (A. ş.)
b- Cin can fidayî vêkevin (Hej.)

kevn:
Rast û dirist û sadiq e
Çi reng bi şûna rê kevin 7!
Qenc û letîf û laiq e

kewn:
Deng ji te ye sewt ji te ye
Awaz ji kewna qudret in
Dest ji te ye çeng ji te ye

kî:
Belgek heye sih lê nebî
jnTmetê dê dit xeber
Ya Reb derê feyzê vebî
==

kilam:
Her canekî û ebdanekî
Kelamekî mutleq dibên
Bû ruh i i her heywanekî

kinîşte:
Horiya bikra bihiştê
Dî li ser banê keniştê
Batini keç ban ketê

kiras:
Bû pêkenînê alemê
Havêt kirasê rûmetê
Rûmet hebû ew bê qiyas

kişîn:
Maşûqa min sorgul bû
Dikêşim jan û derda
Lew min birin di kul bû
bi hêleke, an herdu hêlan de dirêj bûn:

koç:
Heroj koç e heroj çûn e
Li ba Tme hilgirtin kûn e

komek:
109. belkî derxin ji ber derûretê
110. Komek li me lazim bûye
Ger çi ne meşrû darû ye

kon:
Heroj koç e heroj çûn e
Li ba Tme hilgirtin kûn e
Di nêv qebran vedajone

ku:
Baxê ku baxvan bête her
Erdek heye ew tê oebî

kul:
Dikêşim jan û derda
Lew min birin di kul
Ji werdan ez bi êş im
====

lalî:
104. Şukurxwaz în bi vî halî
Hewayê lew libas lalî
Weşandin belgêt helalî (X.)

layiq:
Tabi bibîn çi tê neh e
Layiq dibîne hirqetê
Şêxê me hal lahiq bûye
==

lê:
Dara ku enqa bête ser
Belgek heye sih nebî
Kî jnTmetê dê dit xeber
==

lek:
Libsê leka reş lê hebî
Eyb e di ber şêxê me bî

leke:
Safî binêr zêr û sike
Lê keşf dib! eyb û leke
Bi kêrî îrşadê netê

lerizandin:
Tîra li dil meyl nadetê
Wê dilberê dil lerizand
Murşîd di xwûnê gevizand

lêvşûr:
Qewî teng e, deng heftar e
Ji heftarê di lêvşûr e
Ecûz e kevn e devkûr e
=== Çavkanî ===
{{çavkanî}}

lêzim:
Îro Girya Me Tê
îro werin lêzim werin
Cîran û xelkê Hêşetê

lîsan:
Ew çeng çi ye roja ewel
Çeng û lîsan jî digirî
Deng têt ji sazê piremel

lîstik:
Dinê mehd e û mehlok e
Weku lebe û leyzok e
Çi zanin tifl û zarok e

loma:
Muqîm yek e em hadis în
Lewra ritûb û yabis în
Hem jî dixwazin refetê

lome:
Ruyê rehmê qet pê netê
157. Wan gote hev lome neh e
158. Ev reng perê zilfan vekin
navdêr

Luqman:
Ne Eflaton û Loqman man
Ne Dawid û Süleyman man

ma:
Ma ez dibêm vê gotinê
Bêy te ziban bê gotin e

mabûd:
Ellah ji cih naqelibî
Mebûd yek e nabê du bî
Roj hate nîva miratê

mad:
Dinê mehd e û mehlok e
Weku lebe û leyzok e

maden:
Nadim ez wê bheyatê
Medena “Dal û Rê”yan W
Dibarînin nebatê

mak:
Ji vê, meyla xwe jê berde
Çira ax mak e, qehar e
Dinê mehd e, dinê mak e

maqûl:
Kefa behrê Yûsif xare
Dine pîr e, ne meqûl e
Ew pê xor e ya milxûl e

marîfet:
Heqîqeta van cewheran
Merîfeta enasiran
Penhan neke j yar û biran

mêjîn:
Bel awa tê û seyê dîn e
Dinê kevn e ji mêjîn e,
Heroj dor e, heroj kîn e
====

mêlak:
Burca kivanê esweda
Tîrek li mêlaka me da
Hetta qiyam jê demetê

mêrg:
îro qewî jmi tê girin
Sosin li mêrgan xeyirîn
Sed heyfa lêvê şekirîn

merkezî:
Erşê ezîmê ekber e
Zînet û raza merkezî
Ew kursiya heq li ser e

meşrû:
Ku em bikin lazim bûye
Gerçî ne meşrû dabûye
Derman necis bit mefu ye

meşûr:
Rabin ji amê dûr bikin
Nabit surrê meşhûr bikin
Bi derkevin ji Hêşetê

meth:
Mela:
Wesf û medhên mehbûban US
Li daxên kul heyat in

metlûb:
Lazım te mehbûbek heye
Yan dost û metlûbek heye
Yan meyi û mensûbek heye

mexsed:
Ev neynika İskender e
Yan meqsed e yan mezher e
Dêm şûşeya xenîmetê

meyl:
Hem suflewî bazî dikin
Hem meylî evrazî dikîn
Hem “keynûn” hem gazî dikîn

mezra:
Dinê xelqno bi kê maye
Belê qenc e û mezra ye
Ji xêran ra Xwedê daye

miftî:
Girtî me insaf di mîr ne
Qazî û miftî û feqîr ne
Qeyd kirim kes pê xebîr ne

mihbet:
Ey av û av ey av û av
Ma tu bi işq û muhbetê
Mewc û pêlan tavêy belav

Mihemed:
Gul im di destê xaran
B ismê Muhemmed nav im
Bilbil im di gulzaran
=== Wergerr ===

miheqeq:
Ji esmayên heqqanî
Li bal min muheqqeq e
Di nêv keşfa subhanî

milk:
Dinê qenc e ji mêran ra
Eceb mulk e ji şêran ra
Ku ava kin ji xâran ra

miqabil:
Xurşîd e mah û müşteri
Pêrû di muqabil dan
însan e bşiklê peri

mir:
Minet ji Rehmanê Rehîm
Min mirekî setter heye
=== Wergerr ===

mirad:
Bêy te neşêm gavek bezim
Xanim mirada min tu yî
Bêy te miradek meyt im

mîrat:
Xurşîdê çerxa felek H
Hatiye nêv mîratê W
însan e sûretmelek 12<>

mirîd:
14. Nêzîk şêx û sofî bikin
15. Murşîd mirîdan hîn bikin
16. Hetta ko taet nebttin

mirşîd:
Nêzîkî şeyx sofî bikin
Murşîd murîdî hî bikin
Xaric bikin ji zulmetê

mîsal:
7. Er xwar dibit hûn rast blken (A.)
8. Rast dikin pend û mîsalan (A.)
A. Yûslf nivîsiye ku: "Hindek jl pêşiya vê

mişterî:
Heta stêra sudetê
Hetta bi derkeft muşterî
Cümle cemi4 bûn seferî

mor:
Qîmetşinasê morê tê
Rengê sipî û sorê tê

morî:
Mefroş durran bi moriyan
Cama di destê horiyan
==

muhr:
Şûşeya nûrîn cesed lê
Dergehê muhra ehed lê
Eks û nişana semed lê
=== Wergerr ===

mûrr:
Tijî mar e tijî mûr e
Qewî teng e qewî kûr e

murted:
Hem nû kirim hem bed kirim
îsewî û murted kirim
Jterîqetê ez red kirim

nalenal:
Yan ji xof û xeşyetê
Daîma dil nalenal
Umrekî bêhed li bal bû

naqos:
Meczûb bûyc ew pîremêr
Şêxê me bû naqos û dêr
Bû hucceta terkiyyetê

navber:
55. a- Yan tu jî dizanî heyetê (F.)
b- Bi hizra min di navbeyna çarînên 24.
û 26e de çend çartn kêm in. Lewra ev çarfhe

necis:
Gerçî ne meşrû dabûye
Derman necis bit mefu ye
Di merteba şerîetê

nefret:
Zyareta qamet elîfan
Nefs diket jê nefretê
Deflera sahibcemalan

nefsanî:
Hemyan keramet jê diye
Melûm bibî nefsanî ye
Nakin qebûl vê dewetê

neguhdar:
Tu xafil bî bi vî rengî
Eya eqlê neguhdar e
Çiqa sist î çiqa kehl î 2<>

nemayî:
Nc\wc$
Nexwcî reng lê nemayî
Dest li ser falê nihayî

nerîn:
Cama ku meya xas tê
Binêrin talib çend in
Wexwun ji destê rastê
==

nerm:
Xweda xesal û qettar e
Xesalî nerm kirin şuştin
Li ber tavê bi dom hiştin

nesrîn:
Mela:
Nesrîn û gul tebeqek
Seher ji baxê gulan

neşê:
b- Nesîm bêt ji wan dirhan (B.)
184. a- Bilbil neşê xwe bigirî (Hej.)
b- Bulbul xwuhê bigirî (S.)

nexş:
Zêde letîf û qadir î
Mexlûq hemî nexşê te ne
Vêk ra li hemyan fekirî

nêzî:
Secde bire ber Kohê Tûr
Nêzîkî remzê wan im ez

nimêj:
Şîşe û wan baderêjan
Min nema hiş li nivêjan
Li deftera dînan im ez

niqte:
“Hê”yên di heft hamîman
Nuqteyan lê peyda kin
Bavêne cem du cîman

nivîs:
"bê mirwetê" di pirtûka Zinar de kêm in.
9. Ev çarmalke di nivîsa Doskî de nîn in.
10. Ev çarmalkiye di pirtûka Zinar de nebûn.

nivistin:
Bişkiftî belgê dar e
Heram bûye nivistin
Nivistin lmin heram in

nizbet:
Kuştime herdu uyûnan
Yengiyên nîsbet ji nûnan
Radikin ew qetl û xûnan

nobedar:
Da bibînim rehmeta te
Nobedarê xan im ez
Nobedarê qullehê xwe

paqij:
Bavêje erdê bê xillet
Ew dexlekê paqij diket
Ji sunbula ziraetê

pars:
Bi mehdera wî barî ye
Bo çak û parsa bcarekê
Lcennet bikin serdarî ye

paşîn:
Lebşekera dur di dev e
Got xebera paşîn ev e
Er tê bi ser dînê me ve
====

pehtin:
Pehtim xezala çavxurab
işqa tfe ez kirme kebab

pêkenîn:
Dîn bû ji işqa sertemê
pêkenînê alemê
Havêt kirasê rûmetê

pencer:
Hatî şebaka qibletê
Hatî şebak û pencerê
Keşf bû ji sîng heta serê
=== Wergerr ===

pêncî:
Ew taetê te bêhisab
Pêncî hecc û pêncî sewab
Mefroş bi vê beya xerab

pênsed:
Çûbû meqamê ewliyan
Serdarê pênsed sofiyan
Daîm di zikr û taetê

pêrar:
Kovî kirim serfa ezîm
Min hêj meya pêrar heye
Minet ji Rehmanê Rehîm

perî:
Horî ku têk cema bin
Perî hem di wê gavê
Hemî ji reng çira bin
==

peristin:
Kesê bi işq û muhbet
Bi dil yekê peristî
Daim dê bête xizmet

pertal:
Hemî têk bûne cûbar e
Li me pertal kete avê
Kefa behrê geha navê

pesindan:
Hafîzê medhan im ez
Hafizê medh û pesindan
Rohniya mehbûb û rindan

pêsîr:
Murşîd di xwûnê gevizand
Pêsîr ji xwînê qirmizand
Qet mahê rû rehm pê netê

peyv:
Ey felekê bê mirwetê-Doskî
b- Di maika çarê de peyvên
"bê mirwetê" di pirtûka Zinar de kêm in.
{{werger-ser

piçîn:
Teftêş kirin ji nutfetê
Çi tişt piçe nafericin
însan ji tînêd xaricin

pîrekal:
Sofî hemî rabûn ji bal
Hiştin li vî ew pîrekal
Hiştin li ser dînê betal

pirr:
Gunahê min bixufranî
“Mîm û Hê” pirr gunehkar e
Belê navê te xeffar e

pûtperest:
Tu îlahê dîndurustan
Tu îmamê pûtperestan
Dilberê hişyar û mestan

qas:
Havêt kirasê rûmetê
Rûmet hebû ew bê qiyas
Bayê evînê bir libas
====

qayîm:
Di hîretê sergeşet yîn
Qaîm li ser zatê xwe yîn
Çarde tebeq karê we yîn

qazî:
Girtî me insaf di mîr ne
Qazî û miftî û feqîr ne
Qeyd kirim kes pê xebîr ne

qebir:
Dibêjin Xoce bê debr e
Di menê da dikan qebr e
Tijî toz e tijî xebr e

qelender:
Mecnûnekî rengebter î
Dîwanekî qelender î
Ne lawekî gerdenzer î

qelibîn:
Ji Meneya eksê dibî
Ellah ji cih naqelibî
Mebûd yek e nabê du bî

qendîl:
Cemal ji eynî nûr e
Kewkeb e di qendîlê
Feqlyê
=== Wergerr ===

qerdar:
Dikana me qewî rûs e
Dibêjin Xoce qerdar e
Dibêjin Xoce bê debr e

qerez:
Leş qefesê sundoqek e
Qelban xerez meşûqek e
Hemyan divê wehdanetê

qerzdar:
b- Dibêjin Xoce qerdar e (Z.)
c- Dibêjin Xoce qerzdar e (Zinar)
45. a- Dibên Xoce yê bêdebr e (X.)

qetil:
Yengiyên nîsbet ji nûnan
Radikin ew qetl û xûnan
Girtiyê zindan im ez

qewet:
Ruh perdeya nûra te ye
Hewl û quwet ji bal te tê
Ruh bê te qet-qet nalivîn

qise:
Derheq bidîn çi tê beye
Naxwe li Şêx ev qisse ye
Çi bkin bi dest baxoy me ye

qisûr:
Kalına çeng û bilûran
Xuxulîn dqesr û qisûran
Bilbilê xweşxwan im ez

qût:
Li daxên kul heyat in
Qût e ji bo qulûban
Gulav qend û nebat in

raketin:
Şêx pê zeîf û jar dibî
Çend rojekan ma raketê
Çend rojekan ev terz buhar

razan:
Heroj carek binêr pê da
fCu razane di axê da
Di xamûşê di bêçar e

razayî:
Dibê tobe û îstîxfar e
173. a- Hemû xamûş di razayî me
Bi wan fikra vi veşarin

razî:
Dinê pîr e ku îsa dî
Bi şilde wê nebû razî
Telaq dabû li nik qazî

rê:
Bi rastî û dirustî
Muqîm dê çav li bet
Lew şev û roj nawestî

rehet:
Mewc û pêlan tavêy belav
Bê sekne û bê rahetê
Bê rahet û bê sekne yî
=

reqis:
Lew bê lîbas û taziyî
Bi reqs û seyr û gaziyî
Jkê ra dikî işqbaziyî

reşbelek:
Ji çeşmê reş dîn bûn gelek
Jê kin kevanê reşbelek
Feryad ji Şêx çûne felek

reşîd:
Li müellif vê sohbetê
Sohbeta Şêxê reşîd
Meclisa pênsed murîd tê

revî:
Xezam zer bûn ji sermayê
Revî rewneq ji dunyayê
Ji boş avan guşên nayê

rihan:
Ez hişkedar im narizim
Xeml û rihana min tu yî
Bêy te neşêm gavek bezim
==

rîspî:
Umrekî bêhed li bal bû
Rihsipî bû şubhê kal bû
Kuşt fena bû jkesretê

ristin:
Hubba te ez kirme kebab
Sohtim, biristim bêhesab
Berqa çehvan vêketê

ronî:
Hafizê medh û pesindan
Rohniya mehbûb û rindan
Bê hîsab werbûn di findan
{{werger-ser}}

rûmeh:
Qet mahê rû rehm pê netê
Hemyan ku dî ew rûmeh e
Qoce kete ber dergehe

rûn:
Dibarin tîr ji gerdûnê
Ji xew rabe demek rûnê
Tu natirsî ji êtûnê

rûniştî:
Çend rojekan ev terz buhar
Rûniştî xelq li çar kenar
Şêx dîn dimayê bê qerar

sarma:
Hewayî zer kirin dare
Xezam zer bûn ji serma
Revî rewneq ji dunyayê

seadet:
116. Sofî bt rev bûn bî şev e
Hetta stêrica seadetê
117. Ewwei qeribê seher!

sebirîn:
Aşiq bi wesf û medhan
D fîraqê de sebirî
Nesîm bêt ji wan terhan

sêcar:
Geh sor dibû geh zer dibû
Rojê sêcar xwûn der dibû
işqê bire wî haletê

sefahet:
Nadin bi tebê dînetê
Bê cezbeya sefahetê
Şêx go Sefih û ebleh im

seferî:
Hetta bi derkeft muşterî
Cümle cemi4 bûn seferî
Ewwel ve rê bun seheri

seh kirin:
Carek li min eyan bike
Da seh bikîn hîkayetê
Da seh bikim vê meselê
nerîn:

sehet:
Bi duan daket vejînê
Lê ricû ket sihhetê
Dîniyek tirsek hewayek

sekinî:
147. Bûn eqiran herdû nezer
148. Sekinî palda şibakê
Sahibşeml û siwakê

sêl:
Di nêv agir di nêv pêtê
Li ser sihlê xewa kê tê
Ecel gurrye yeqîn pê tê

semadar:
Penvanc b6 dcstûr e
Di çerxê semadar
Heyran sirra xefûr e

sereb:
48. a- Sebetreng e tijî mar e (X.)
b- Sereb teng e tijî mar e (A.)
c- Sebet reng e tejî mar e (H.)

seredan:
Telaq dabû li nik qazî
Ji serdanê serhefsar e
Bi wê sonda me pê xwarî

serhefsar:
Telaq dabû li nik qazî
Ji serdanê serhefsar e
Bi wê sonda me pê xwarî

serkar:
Ne Asef ma ne Xatem ma
Ne malxwo ma ne serkar e
Ne serkar ma, ne serdar ma

sêv:
Şabaş e ji Xwedê ra 14o
Selweya bih û sêvan 14
Belçîm ji zîv û zêra

sewdaserî:
Tu jemrê kê her têy bi bez
Sewdaserî şubhetê ez
Jkê ra dikî çûna bi lez

sî:
Kefa behrê geha navê
Siya mexmûr li ber tavê
Spî bû reng û rûkar e
==

sibhan:
Her zehrekî bawazekî
Subhan ji şahê qudretê
Her canekî û ebdanekî

sicil:
Defter kirin roja ewwul
Baxwo bi xwe mohr kir sicil
Havêt berata huccetê

simbil:
Ne belçim man ne sunbul man
Ne ruhan man ne sorgul man
serikên dexlî

sînc:
Ji neqşê but û latan
Me sînc butxane yc
Tccyyuna sîfatan

sinet:
Têk û vêk guhdarê pîr bûm
B işqa dîn û sinnetê
Şêxê serdarê xelîfan

sîng:
Hatî şebak û pencerê
Keşf bû ji sîng heta serê
Xweşhorî û cebhetperê

sist:
Eya eqlê neguhdar e
Çiqa sist î çiqa kehl î 2<>
Tu xwe yekcar ji xwe mehl î

siwak:
Dilberê palda şibakê
Sahibe şeml û siwakê
Qenc bir û anî zikakê

sotî:
Bê hîsab werbûn di findan
Sotiyê bêcan im ez
=== Wergerr ===

spêdeyî:
Yar di wê de zuhûr bit
Spêdeyî şefeq lê
Mezher ji eynê nûr bit

spî:
Şîn bûy ji rengê qudretê
Geh geh sipî şubhetê şîr
Qet mislê te naçin tu tîr

stendin:
Ev destana ji destnivîsa Zeynelabidîn Amêdî
hatiye stendin û bi ya Zerî Rûdenko (R.) batiye
muqayesekirin.

sûk:
Bilezîne, û zû kar ke
Dinê sûk e û bazar e

surrî:
Sofi ji kêfa qudretê
Keyfa surrî bê şubhe ye
Ew ne wekî benka me ye

şaîr:
Dê temam kim suhbetê
“Mim û Hê” şairkî pak e
Herkesê bruh bû ji make

şam:
Cerg û hinav ker-ker kirim
Pêçam di Şamê werkirim
Ebdal di sûka xurbetê

şaşî:
217. Şêx li dêrê şemirand
Mecrûh dilê şaşî ketê

şerîet:
Derman necis bit mefu ye
Di merteba şerîetê
Husna keçê wasil dibî

şerm:
Nêzîkî şems û tavê
Ji şerma xwuya nabin
Ji husna wê gulbavê

şermîn:
Bêxwendin û yasin kirim
Jyar û biran şermîn kirim
Wirdek xiyala min netê

şêwirî:
Ava mezin lhev şêwirî
Pêla pêş jFeqe inirî

şibîn:
Sofi ji kêfa qudretê
Keyfa surrî bê şubhe ye
Ew ne wekî benka me ye
navdêr

şiîr:
Ehınya tjî bû jmusteidan
Jmeneya şiîr û qesîdan
Bêne ser behsa murîdan

şik:
Dûr bû ji herçî şubhetê
Dûr bû ji efalê bi şik
Ji emred û bikra xweşik

şikirdar:
Şukurdar în ji vî halî
Hewayê lewleba salî

şil:
Xweş dibû wê saetê
Pê xweş dibû sed lal û şil
Pê ron dibû sed çav û dil
==

şol:
Ew sohbeta cara ewil 7o
Pêxemberan dzanî şuxil
Eyb e ji bo ehlê eqil

şorav:
Xafiiê ji hal û meqamê
74. ê muqîm şorav vexwarî
75. Çeşmeya Xidir vêketê

şorbe:
Natiqê tebê dewarî
Ê muqîm şorbe vexwarî
Qet nedî ava bijarî

şoret:
Cîger qewî bit qaim e
îzhar bikin vê şohretê
Ehınya tjî bû jmusteidan

tan:
Gumbeda tan sitar e
Meqbera dost lê veşare

tazî:
Hemûwan dê ker bi ker kit
Taziyê uryan im ez
Perde çû ez mame tazî

tebîet:
Pansed mirîd civyan hemî
Fikrîne şêx tebiyetê
73. Xweş dibû bi zikr û siyamê

tebitîn:
Qelbim ji surr mîrate ye
Ez kuştiyê natebitim
Fexra qulûban te heye

tefîn:
Bi kêrê bazaran netê
245. îro te bibin tefin
Tu Mehemed nabl ji bo nvn

telaq:
Bi şilde wê nebû razî
Telaq dabû li nik qazî
Ji serdanê serhefsar e

tembûr:
Deng têt ji sazê piremel
Tembûr tiraş û kun kitî
işq û evîndarê te dil

terkirin:
c- Xwedê Xessal û Qessar e (Zinar)
101. a- Xesalî terkirin şiştin
U ber tavê geiek hiştin (X.)

tevdîr:
Avê digo: Feqî rabe
tedbîr û emel nabe
Ji halê te dê çawa be

tewîn:
Şevan û rojan bêxew î
Ji muhbeta kê ditewî?
Şevtariyan qet nahewî

ticar:
Tebetê husn û cemalan
Şêx tucar nakit xeyalan
Yan ji cebhê yan ji kalan
==

tirî:
Ne jcindiyê babet ez î
Naxut li te tiryan rezî
Quwwet nehin sêvê gezî

tuxm:
Kezzab û xwar û bedemel
Dûrîn ji tuxmê bêesil
Tovê xerab bi kêr netê

ûdî:
Ş ex suhû avêe nare
Ji meyxwer ûdîan ve tê
Ew meyxwurêhişar ûhey

umet:
Qet kes nekir ev pire ji min «
Ne ji enbiyayê ummetê
Miksî dibê avê we bû

Ûsiv:
Ne ewladê di Yeqûb man
Ewê pîrê Yûsif xare

uzir:
Xerab û serxwoş û mest im
Mela uzra me meqbûl e
Ku dilber mahê sîma ye

vêkre:
Remz û sirran te vêketê
Remz û sirran vêkra dikî
Hemyan ji baxwo ra dikî

veşartî:
Ji Adem heta Pêxember
Veşartî cümle yekcar e
Eya xelqê kerr û gîr e

vî:
Xezam zer bûn ji xusarî
Sefa nakin li warî
Li ber sermê û hewa sarî
=== Wergerr ===

vir:
Melek têne cenatê
Ji vir û pê de di dîwana Lîtografa Hartman de nîn e.
199.Sehrê ji baxê gulan (A.)
==

war:
Li wê mal e li hir war e
Bûye payız li van waran
Xezam weşyan li bin daran
cihê mirov lê dijî

we:
Vêk ra li hemyan fekirî
Hemd û sena laiq we ne
Yê erşê ezîm çêkirî

weba:
Dîniyek tirsek hewayek
illetek rîşek webayek
Şeyx li ser bikra duayek

werkirin:
Cerg û hinav ker-ker kirim
Pêçam di Şamê werkirim
Ebdal di sûka xurbetê

westîn:
Muqîm dê çav li rê bet
Lew şev û roj nawestî
Er bi şev er bi roj im

weşandin:
Payîz dahat û gul kêm bûn
Weşandin belg û man xar e
63. Gelo bedr e di buhare (Zinar)
çap kirin

wicûd:
Nezera Şêx kîmiya bû
Pak wucûd û bêriya bû
Ehlê dil bû ewliya bû

wiha:
Ev reng dibê betal bit
Tu bes wiha bixwîne
Te ber bi a celat bit

xaçperest:
Horiya lulu di destan
Birme dêra xaçperestan
Xelweya xumxane tê

xafilîn:
Heta heyîn cm maîl în
Hişyar bibîn ey xafilîn
Em ji heyatê dest hilîn

xaliqî:
Da ez bixwînim vê xetê
Hemd û senayê Xaliqî
Subhan ji şahê qudretê

xar:
Payîz dahat û gul kêm bûn
Weşandin belg û man xar e
==

xebatkar:
Ji xêran ra Xwedê daye
Xebatkar bin ku ev car e
116. Eya bêkesb û bê xêr e (A.)

xelîf:
B işqa dîn û sinnetê
Şêxê serdarê xelîfan
Nazik û ciwan letîfan

xelk:
Tesbîheka rewneq dibên
Her xelkekî bi ezmanekî
Hemd û senaya heq dibên

xemir:
Feqî:
Saqî ji xemra ezelî
Nûn qelem jê afirand

xemxur:
Ne heval man ne çaryar man
Ne eshabê di xemxwar man
Ne alimên di hişyar man

xêrî:
Nedhate îd û şahiyan
Ji şevselat û xêriyan
Şîrîn dihate taetê

xeybet:
Ma kes xeberdanek li nik!
Naket qebûl wê xeybetê
Naket qebûl van xeberan

xeyidî:
188. Zulfa siyah qet jê netê (Amedî).
189. Şêx xeyidî ev şîretan
îlam min mekin şîretan

xeyirandin:
Aza bûn em ji lometê
216. Xîretkeşan nêt xeyirand
217. Şêx li dêrê şemirand

xeyirîn:
Muksî yê jar û bedtir im
Ferhemnî xeyre rabimîn

xezam:
Bûye payız li van waran
Xezam weşyan li bin daran
Li bin çi dkin gelo yaran
=== Çavkanî ===
{{çavkanî}}

xezeb:
Tîranji şubhê goşan
Dû mîr xezeb dikêşînin "
Li qetla me bêhoşan

xezel:
Sal hezar û çil û yek çûn
Ev xezel anî diyare

xilwe:
Birme dêra xaçperestan
Xelweya xumxane tê
Birme nê xemr û şerabê

xilwet:
Nezer bi ya dêm der diket
Dîn bû di nîva xelwetê
Ji xelwetê ew dîn dibû

xîretkêş:
Vêkra dikêşin xîretê
Xîretkeşê rengkakilê
Murîd ji rengê bulbulê

xisar:
Meçe nêzîkî vê qewmê
Qewî ew fîla xesar e

xîvet:
Binyad-i bûna menzelê
Dewran û çerxa xîvetê

xoce:
Dikana me qewî rûs e
Dibêjin Xoce qerdar e
Dibêjin Xoce bê debr e

xof:
Yan ji cebhê yan ji kalan
Yan ji xof û xeşyetê
Daîma dil nalenal bû

xor:
Dine pîr e, ne meqûl e
Ew pê xor e ya milxûl e
Ew piştqur e, sifetxûl e

xurbet:
Wek aşiqan seyran dikî
Gerha di mîhra xurbetê

Xwedê:
Şukur şev çû û roj hatê
Xweda xesal û qettar e
Xesalî nerm kirin şuştin

xwendin:
Herkesê Şêx lê bixwînê
Nexweşê hal tê nemînê

xweşik:
Dûr bû ji efalê bi şik
Ji emred û bikra xweşik
Ma kes xeberdanek li nik!
navdêr

xweşmêr:
Dinê qenc e tijî şêr bin
J6 xêran ra di xweşmêr bin
Ne mislê min di bêkêr bin
navdêr

zana:
Dilo ya pîr bi kêr nayê
Eger aqil û zana
Mebe yoldaşê dunyayê

zarok:
Weku lebe û leyzok e
Çi zanin tifl û zarok e
Felek çerx e û xeddar e
[[!Xóõ]]: [[ʘqa̰a]]

zeheb:
Tîra ji wesla dil ketê
Nesraniya bzêr û zeheb
Zahir bibê cuzek rexeb

zeîf:
Hingî diçî dijwar dibî
Şêx pê zeîf û jar dibî
Çend rojekan ma raketê

zeman:
87. Dibarît ar ji asmana
Zemanê çerx û dewrana (X.)
88. a- Ne bixur e ne Bulxar e (X.)

zemîr:
Ji şewqa dîtina saqî
Zemîra min mucella ye
Were sofi misliman be

zêrr:
Selweya bih û sêvan 14
Belçîm ji zîv û zêra
Heram in xew di şêvan

zewade:
Di karê roja axretê
Wî her zewade kar dikir
Zikrê di bêhejmar dikir

zicac:
Ey dilbera gerdenzucac
Way nazika mislê zucac
Qamet ji reyhana qirac

zid:
Dûr e li melek tebetê.
Çar tebet in vêk ra zid în
Hem ateş in hem barid în

zik:
Ew pîremêr rabû sivik
Ji agir û wehca di zik
Ma bêt hewaya derdetê

zikir:
Dengê te tê bi roj û şev
Zikrê dikî bi haletê

zilmat:
Spînûr e jhidayatê
Reşîreng e ji zulmatê
Şukur şev çû û roj hatê

zîraet:
Ew dexlekê paqij diket
Ji sunbula ziraetê
Rast û durst e ev xeber

zirav:
Dêmşûşeya tijî gulav
Ey duxtera bejna zirav
Wêran ez im malim xirab
====

ziravik:
Nazik û mehbûb ciwanik
Qamet û bejna ziravik
“Kullu şeyîn” dê bin halik

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder